O polskich nazwach geograficznych w prowincji Québec

Jezioro Gopło na Pojezierzu Gnieźnieńskim, dla osób interesujących się historią Polski, znane jest jako miejsce początków państwa polskiego, bowiem nad Gopłem urodził się Piast Kołodziej, protoplasta rodu Piastów. Bardzo niewielu natomiast wie, że jezioro o takiej nazwie, podobnie jak wiele innych polskich nazw geograficznych znajduje się też w naszej prowincji (w Laurentydach 100 km od Amherst).

Na temat powstania tych nazw pisał prof. Tadeusz Poznański*.

W końcu 1943 roku, stosownie do sugestii polskiego posła w Kanadzie, Wiktora Podoskiego, działający wtedy w Comité Québécois des Amis Canadiens de la Pologne, rozpoczął starania o nadanie nazw polskich kilku jednostkom geograficznym w prowincji.

Po przełamaniu pewnych trudności natury administracyjnej, starania tego Towarzystwa uwieńczone zostały sukcesem, gdyż w marcu 1944 r. ówczesny rząd prowincji Quebec przychylnie odniósł się do tej sprawy.

W oficjalnym komunikacie rządowym, rozesłanym do prasy podano m.in.:

"... rząd prowincji Quebec, w dowód żywej sympatii do Polski, postanowił nadać kilku jednostkom geograficznym nazwy, mogące przypomnieć ludności tej prowincji bohaterstwo i męczeństwo narodu, będącego w tej wojnie sojusznikiem Kanady i który to naród dawał zawsze naszej cywilizacji chrześcijańskiej i wolności ludów bohaterów, których nieszczęście daje się porównać do osobistości tragedii antycznej ..."

W odpowiedzi na podziękowanie wysłane przez Towarzystwo Przyjaciół Polski, ówczesny premier Adelard Godbout, napisał m.in.:

"Polska jest jednym z najpiękniejszych i najciekawszych krajów świata, - jej historia, jej wpływ, wartość jej kultury duchowej i umysłowej stawiają ją w pierwszym rzędzie narodów cywilizowanych. 

Między duszą polską i duszą francuską istniało zawsze bliskie pokrewieństwo duchowe. Fryderyk Chopin i Maria Curie-Skłodowska, są tego prześwietnym przykładem. Ponadto oddziaływanie Polski przekracza granice, jest powszechne, gdyż głęboko ludzkie". 

W dalszym ciągu swego listu, premier cytuje tytułem przykładu, kilka nazwisk wybitnych Polaków, jak Głąbiński, Obalski i inni, którzy w swoim czasie osiedlili się w prowincji Quebec. 

"Męczeństwo Polski dotyka więc mocno mieszkańców tej prowincji, której rząd przychylając się do jednomyślnych życzeń ludności, daje jednemu z kantonów nazwę "Chopin", a wielu jednostkom geograficznym tego kantonu nazwy przypominające Polskę.

Jest to dowód uznania i wdzięczności za to wszystko, co Polska uczyniła i znak pewności, że ujrzymy Ją wraz z Jej sojusznikami wkrótce znowu w Jej odwiecznej roli w świecie". 

"Przyjaciele Polski są zgrupowani u nas w czynnym Towarzystwie, by dać temu wielkiemu krajowi oparcie moralne i materialne, którego ma on prawo oczekiwać od nas. 

Niech nie będzie powiedziane, że naród, który pierwszy doznał uderzenia nazistów i służył światu jako tarcza, daremnie apelował do naszych serc". 

Wielką pomoc w uzyskaniu decyzji rządowej, Towarzystwo Przyjaciół Polski doznało ze strony szefa Wydziału Turystyki i Promocji prowincji (Maurice Hebert), wiceministra Dóbr i Lasów (Avila Bedard) i kilku wyższych urzędników tego ministerstwa.

Poniżej najważniejsze nazwy wraz z oficjalnymi komentarzami co do ich pochodzenia: 

Jezioro Polskie, Rzeka Polska. 
Copernik (słynny astronom polski). 
Curie (Maria Curie-Skłodowska) - słynna z odkrycia radu i polonium). 
Dombrowski (generał i dowódca legionów polskich, tworzonych we Włoszech). 
Gopło (jezioro w Polsce, w środku regionu, który był kolebką Polski). 
Gzowski (słynny inżynier kanadyjski pochodzenia polskiego). 
Horodło (Akt w Horodle w 1413, wzmacniający Unię Polsko - Litewską). 
Kościuszko (wódz powstania w 1794, który walczył również o niepodległość Stanów). 
Krasiński (jeden z wielkich poetów polskich). 
Ladislas (Św. Władysław - król polski z końca XII. wieku). 
Matejko (słynny malarz polski). 
Moniuszko (słynny kompozytor polski). 
Mickiewicz (największy poeta polski). 
Norwid (poeta polski). 
Paderewski (słynny pianista i mąż stanu). 
Piłsudski (wielki patriota, marszałek i naczelnik państwa.) 
Pułaski (generał polski, który walczył o niepodległość Stanów Zjednoczonych). 
Reymont (pisarz - nagroda Nobla). 
Sienkiewicz (pisarz - nagroda Nobla). 
Skarga (jezuita - gorący patriota i kaznodzieja). 
Słowacki (poeta).
Sobieski (król polski, który w r. 1683 uwolnił Wiedeń, oblegany przez Turków). 
Vistule (główna rzeka w Polsce). 

Osoby i instytucje, które współdziałały bezpośrednio lub pośrednio w nadaniu wymienionych nazw polskich, a tym samym przyczyniły się do trwałego rozgłosu imienia polskiego zasłużyły sobie na uznanie czynników polskich w Kanadzie i całego polskiego wychodźstwa.

Do osób poprzednio imiennie podanych, należy dodać komitet miejscowy Towarzystwa Przyjaciół Polski, który swą czynną i energiczną postawą zdołał skutecznie przeprowadzić to nadanie. 

Komitet ten był czynny w wielu innych dziedzinach, że wspomnijmy tylko jego wydawane od jesieni 1943 roku biuletyny prasowe w języku francuskim, rozsyłane do wielu osobistości ze świata politycznego i kulturalnego, oraz do wszystkich pism francuskich w Kanadzie, w Stanach, w Południowej Ameryce, a później także w Europie. 
Biblioteka Polska posiada w swych zbiorach komplet  Bulletin de nouvelles polonaises. W najbliższym czasie planowana jest jego digitalizacja i umieszczenie w internecie.
Zachęcam Państwa w czasie letnich wakacji do znalezienia i odwiedzenia tych miejsc położonych często gdzieś w odległych rejonach naszej pięknej prowincji.
 
 

Stefan Władysiuk

Stefan Władysiuk, bibliotekarz Biblioteki Polskiej w Montrealu 
 

* Tadeusz Poznański "O nazwach geograficznych polskich w prowincji Quebec" w Złoty Jubileusz Towarzystwa Białego Orła w Montrealu 1902-1952, str. 102-103